Goed afval scheiden is beter voor het milieu. Van de waardevolle materialen die we zo behouden, kunnen namelijk weer nieuwe producten gemaakt worden. En dat bespaart CO₂. Die boodschap overbrengen aan inwoners en ze aanzetten tot het juiste gedrag: dat is een van de uitdagingen voor duurzaam energie- en afvalbedrijf HVC. Onze collega Willy Zelen, allround adviseur en agile veranderdeskundige, greep deze uitdaging als interim-adviseur Duurzaamheid met beide handen aan. In deze blog vertelt zij wat ze doet en hoe ze dat doet, aan de hand van drie menselijke aspecten van verandermanagement.

HVC helpt haar aandeelhouders, dat zijn vijftig gemeenten en acht waterschappen, bij de energietransitie en de verduurzaming van afvalbeheer. Vanuit mijn interim rol bij HVC adviseer ik diverse gemeenten in Nederland op het gebied van grondstoffenbeleid, afvalinzameling en inwonersgedrag.

Ik geloof oprecht dat veel bewoners in Nederland open staan voor duurzamere keuzes, als ze er maar voldoende van weten, begrijpen en er in gefaciliteerd worden.

Om (beleids)verandering van een gemeente te laten slagen is het bereiken van de doelgroep, de inwoners, essentieel. En specifiek in het geval van afvalbeleid: hoe zorgen gemeentes ervoor dat inwoners zich dusdanig bewust zijn van het belang van gescheiden inzamelen, dat zij hun gedrag ervoor aanpassen?

Iedere keer als ik vanuit F-Fort verandertrajecten begeleid, zoals nu bij HVC, gaat het anders dan de keer ervoor. Toch zijn er een aantal elementen die nagenoeg bij iedere verandering terugkomen. Voor deze blog kies ik er daarvan drie uit, namelijk ‘communiceer’, ‘creëer de juiste randvoorwaarden’ en ‘borg de verandering’. Voor de kenners onder ons, deze stappen staan ook in het bekende verandermodel van Kotter.

Gemeente X wil haar inwoners stimuleren om nog beter na te denken over hun huishoudelijk afval. Ook wil ze hen enthousiasmeren om het afval nog verder te scheiden. Hoe beter gescheiden verschillende afvalstromen (zoals glas, papier en plastic/ blik/ drankpakken) ingeleverd worden, hoe gemakkelijker ze namelijk verwerkt en gerecycled kunnen worden.

 In deze gemeente worden gft & etensresten en ook het papier al gescheiden ingezameld, met twee afzonderlijke bakken aan huis. De bewoners kunnen hun glas verder kwijt in de container bij de plaatselijke supermarkt. Het overgebleven afval wordt ook met een derde bak aan huis ingezameld. 

 Gemeente X wil nu ook graag al het plasticafval gescheiden laten inzamelen en verwerken. Dat zit nu nog in het overgebleven afval in die derde bak aan huis. Na de verandering gaan de inwoners die bak voortaan alleen gaan gebruiken voor het plastic verpakkingsafval, inclusief lege blikken en drinkpakken. De inwoner brengt voortaan het restafval dat dan nog overblijft, met een zak naar een ondergrondse container verderop in de wijk. 

Het gedrag van inwoners is de sleutel tot een succesvol duurzaam beleid. Door uit te leggen wát er gaat gebeuren en waar dit goed voor is, voorkomen gemeenten een heleboel weerstand tijdens en na de implementatie. Kortom: het is belangrijk dat gemeenten goed communiceren over hun beleidsplannen en de acties die daar uit volgen, om zo de inwoners goed te informeren én motiveren.

Samen met gemeente X uit het voorbeeld en met mijn collega’s van communicatie bekijken we wat hier in dit geval nodig is. HVC baseert haar communicatie op drie pijlers: online, offline en persoonlijke communicatie. Door een goede mix van deze drie pijlers, wordt de boodschap breed verspreid en worden inwoners op verschillende manieren en momenten bereikt.

In het geval van gemeente X kiezen we voor berichten op de gemeentepagina en voor huis-aan-huis folders. Ook laten we weten waar inwoners met hun eventuele vragen terecht kunnen. Gemeente X reageert enthousiast op de inzet van de HVC- afval- app, waarop bewoners bijvoorbeeld zien wanneer de bak geleegd wordt. De handige foto-barcode-scanner maakt het voor inwoners nog makkelijker om te bepalen waar ze welk type afval weggooien. Zo zorgen we voor de juiste informatie over deze verandering in de gemeente.

Als inwoners niet de beschikking hebben over de juiste middelen om afval gescheiden in te zamelen of aan te leveren, heeft de gedragsverandering geen kans van slagen. Daarom word ik als adviseur vroegtijdig betrokken om met de gemeente de best passende oplossing hiervoor te vinden.

We adviseerden ook gemeente X en schetsten wat er aan mogelijkheden zijn. Samen met mijn collega’s presenteerde ik de kosten en de baten van de verschillende opties. Samen met de klant spreken we een aantal belangrijke zaken af; welke middelen zijn nodig voor deze verandering in de gemeente, hoeveel keer moet de ondergrondse restafvalcontainer geleegd worden, hoe vaak wordt het plastic, blik en drinkpakken-afval thuis opgehaald?

Stel dat er in ons voorbeeld te weinig ondergrondse containers voor het restafval zouden zijn. Dan zouden de bereidwillige inwoners gedemotiveerd raken, omdat ze te ver moeten lopen met hun zak met  overgebleven afval. Of ze gaan de afvalzakken opstapelen rondom de containers die op dat moment al vol zitten. Met alle mogelijke gevolgen van dien: een onhygiënische situatie en wellicht ongedierte. Dat is niet bepaald reclame voor het nieuwe beleid. Vandaar dat ik vanuit HVC samen met de gemeente goed moet zorgen voor de beschikbare en juiste middelen, om het gewenste gedrag van inwoners te stimuleren.

Uiteindelijk werken wij, de veranderspecialisten van F-Fort, altijd samen met onze opdrachtgevers, naar een situatie toe, waarin de nieuwe handeling – de verandering – een gewoonte is geworden.

Zo ook bij HVC en gemeente X. Het verankeren van de verandering, dat is iets wat met name achter en rond de voordeur gebeurt. Bij de mensen thuis. Als veranderkundige kijk ik samen met de klant wat nodig is om de verandering in stand te houden. In gemeente X zet HVC bijvoorbeeld afvalcoaches in. Dat zijn HVC-medewerkers die in de wijk met bewoners in gesprek gaan over het scheiden van afval en waar nodig tips geven.

In het begin is elke verandering onwennig. Een collega vertelde pas over een inwoner van deze gemeente die het goed scheiden van afval in het begin zo’n gedoe vond. En nu weten zij en haar gezin niet beter. En belangrijker, willen ze niet anders meer. De verandering is hier een duurzame gewoonte geworden.

Neem contact op

Worstelt uw gemeente ook met een duurzaamheidsdossier? Of een andere complexe verandervraag? F-Fort helpt graag. Op onze unieke onafhankelijke en doortastende manier, waarbij enthousiasme, innovatie en verbinding centraal staan. Neem gerust contact met ons op voor meer informatie.